بازگشت غایب همیشه حاضر زیست بوم دیجیتال ایران
لینک بگیر: در حافظه ی جمعی کاربران ایرانی، تلگرام چیزی فراتر از یک برنامه مسنجر است؛ یک بستر، یک میدان گسترده برای گفت و گو، اعتراض، آموزش و حتی نان درآوردن. از همان اولین روزهای سال 1393 که آمد، بی سروصدا و بی ادعا، خیلی زود خودرا از رقبا جدا کرد. ساده بود، سریع بود، و از تمامی مهم تر، آزاد. و همین آزادی، سرنوشتش را رقم زد.
تا قبل از دی ماه ۱۳۹۶، تلگرام همانند رودخانه ای آرام، در زندگی میلیونها ایرانی جریان داشت. اما وقتی موج اعتراضات در خیابان ها بالا گرفت، همین رودخانه ناگهان در چشم سیاست گذاران بدل شد به سیلابی نگران کننده؛ فیلترینگ موقت شروع شد؛ به دستور شورای عالی امنیت ملی، برای کنترل بحران. تلگرام دو هفته ای از دسترس خارج شد، اما بازگشت... هرچند موقتی.
ماه های بعد، سایه ها سنگین تر شدند. در اردیبهشت ۱۳۹۷، با حکم قضایی، این پیامرسان برای همیشه فیلتر شد. سیاست رسمی روشن بود: مهار، محدودسازی، جایگزینی. دولت پیامرسان های بومی را پیش کشید: سروش، بله، آی گپ. اما مردم، راه خودشان را رفتند. هیچ چیز نتوانست سد آن سیل نرم شود. تلگرام بااینکه فیلتر شده بود، اما از ذهن و موبایل کاربران ایرانی پاک نشد.
فیلترینگ، بیش از آنکه حضور تلگرام را از میان ببرد، آنرا در لایه ای دیگر از زندگی دیجیتال مردم جا داد: لایه ای نیمه پنهان، با فیلترشکن ها و پروکسی ها، اما بازهم زنده. کانال های خبری، رسانه ها، گروههای آموزشی، فروشگاه ها و حتی صفحات رسمی خیلی از نهادها، بی تعارف به حیات خود ادامه دادند. تلگرام تبدیل شد به «غایبِ همیشه حاضر» در زیست بوم دیجیتال ایران.
سال ها گذشت، اعتراضات دیگری هم آمدند؛ آبان ۹۸، شهریور ۱۴۰۱. اما نه تلگرام عقب نشینی کرد، نه مردم از آن دل کندند. در همان روزهایی که برخی پیامرسان های جهانی دیگر در ایران فیلتر شدند، تلگرام با سرسختی در میدان بود و ابزار ارتباطی میلیونها نفر باقی ماند؛ حتی وقتی پلی استور بسته شد، حتی وقتی اینترنت با اختلال های سراسری مواجه بود.
و حالا، در میانه ی روزهای پرتنش، خبرهایی عجیب از راه رسیده است. صداوسیما در گزارشی غیرمنتظره، از احتمال رفع فیلتر تلگرام سخن گفته؛ به سبب «بی طرفی» این پلت فرم در پوشش جنگ اخیر ایران و اسرائیل. در همین گزارش آمده که واتساپ دیگر شانسی برای بازگشت ندارد.
اما هیچ نهاد رسمی، نه وزارت ارتباطات، نه شورای عالی فضای مجازی، این ادعا را تأیید نکرده اند.
با این وجود، حتی همین گمانه زنی، باردیگر پرسش هایی جدی را زنده کرده: آیا این بازگشت، فقط تاکتیکی است در میانه یک بحران؟ یا نشانه ای از تغییر نگرش؟ آیا سیاست گذاران، بعد از سال ها اصرار بر مهار، به انعطاف و بازاندیشی رسیده اند؟ آیا ممکنست تلگرام، کلیدی باشد برای بازبینی در نقشه ی سیاست اینترنتی ایران؟
درست است که یک پلتفرم، همه ی فضای مجازی نیست. اما نحوه ی مواجهه با آن، آینه ای است از دید کلی تر حاکمیت به اینترنت، به آزادی ارتباط، به حق دسترسی. اگر بازگشت تلگرام، با تصمیمی کارشناسی و پذیرفته شده همراه شود، می توان آنرا روزنه ای تازه دید؛ اما اگر نتیجه ی مصلحتی کوتاه مدت باشد، حتی اگر رفع فیلتر شود، ممکنست دیری نپاید.
این دفعه، تصمیم درباره ی تلگرام، فقط درباره ی یک برنامه نیست. این تصمیم، سنگ محک نگاهی است که یا می خواهد اینترنت را بفهمد و با آن هم زیستی کند، یا بازهم از پنجره ای بسته، به دریای بی کران دیجیتال چشم دوخته است.
*روزنامه نگار
منبع: لینك بگیر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب