استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و یا به اصطلاح پاك چند سالی است كه در دنیا مطرح است، نگاهی كه هدف از آن، حفظ ذخایر فسیلی و مهمتر حفظ محیط زیست و سلامت انسان است و در این راستا كشورهای زیادی درصدد تولید انرژی از ذخایر غیر فسیلی بر آمده اند.
كشورهای پیشرو در زمینه انرژی بادی آلمان و دانمارك در اروپا، ایالات متحده در امریكای شمالی و چین در آسیا هستند كه پس از آنها هم می توان از شركت های ژاپنی و كره ای فعال نام برد.
در زمینه انرژی خورشیدی هم آلمان در اروپا و چین در آسیا جزو كشورهای پیشرو هستند، در بخش های دیگر انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه های زمین گرمایی ایسلند و نیوزیلند، انرژی برقابی كشورهای برزیل و روسیه، نیروگاه های آبی كوچك آلمان و در زمینه های دیگر مانند جزر و مد و امواج، كشورهای انگلیس و كانادا جزو پیشروها محسوب می شوند.
در این میان اما ایران با وجود برخورداری از تنوع آب و هوایی، جایگاه قابل توجهی ندارد؛ تنوع آب و هوایی این امكان را فراهم می كند كه بتوان از تمام بخش هامانند تابش خورشید و وزش باد بهره برد، هر چند در عمل نیازمند برنامه ریزی و عزمی راسخ در اجرا است.
ایران در زمینه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر قدمتی تاریخی دارد، طراحی و ساخت آسیاب های بادی از 200 سال پیش از میلاد مسیح در ایران رایج بوده و الان هم بستر مناسبی برای گسترش بهره برداری از توربین های بادی فراهم است.
اما با وجود پتانسیل های بسیار بالا در تولید انرژی های تجدیدپذیر، مانند بهره مندی از میانگین 300 روز آفتابی، وزش باد با سرعت مناسب در مناطقی مانند منجیل در استان گیلان و شهرهای استان سیستان و بلوچستان، امكان استفاده از انرژی زمین گرمایی در استان اردبیل و شهر مشكین شهر، درصد كمی از انرژی كشورمان از منابع تجدیدپذیر تامین می گردد.
در این میان، استفاده از انرژی بادی به حدی مهم و قابل تامل است كه یك روز جهانی به آن اختصاص یافته است. روز جهانی انرژی باد در 15 ژوئن ( 25 خرداد) مناسبتی است كه به صورت منطقه ای از سال 2007 در اروپا و به صورت رسمی از جانب انجمن انرژی بادی اروپا و شورای جهانی انرژی باد گرامی داشته می گردد.
هدف از گرامیداشت این روز معرفی و شناساندن انرژی باد و ظرفیت های آن بعنوان منبع پاك و تجدیدپذیر در محیط زیست و استفاده از آن به جای انرژی های تجدیدناپذیر است كه با عنایت به وضعیت ذخایر فسیلی، انرژی باد می تواند جایگزین مناسبی برای سوخت های فسیلی و سدسازی در تولید برق باشد.
گرچه ایران كشوری مستعد جهت استفاده از انواع انرژی های تجدیدپذیر و پاك است اما هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است؛ محمد ساتكین، مدیر كل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق ( ساتبا) معتقد می باشد علت این امر گران بودن تاسیسات انرژی بادی و پیچ های بانكی برای دادن تسهیلات است.
وی روز جمعه در این باره به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: ایران كشور پر پتانسیلی از لحاظ انرژی های نو مانند انرژی های خورشیدی و بادی است، تخمین زده می گردد با شرایط فعلی بین 15 تا 20 هزار مگاوات ظرفیت قابل نصب نیروگاه های بادی كه صرفه اقتصادی دارند را در كشور داشته باشیم.
وی اضافه كرد: این ظرفیت مرتبط با انرژی خورشیدی به مراتب بالاتر است چون محدودیت هایی كه نیروگاه های بادی دارند نیروگاه های خورشیدی نداشته و در بیشتر نقاط كشور قابلیت نصب نیروگاه خورشیدی وجود دارد.
رییس انجمن علمی انرژی ایران درباره این كه چقدر از این ظرفیت ها بهره برده ایم اظهار داشت: بیشتر برنامه ریزی دولت برای تشویق و ترغیب سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در این زمینه و از سویی هم سیاست گذاری برای توسعه بوده است، یعنی سیاست فعلی دولت احداث مستقیم نیروگاه های خورشیدی و بادی توسط خود دولت نیست، لیكن مواردی را به صورت پایلوت مانند نیروگاه های بادی منجیل و دیزباد نیشابور و نیروگاه های خورشیدی در سمنان و یزد اجرا كرده است.
وی در پاسخ به این كه چرا از این ظرفیت بیشتر از این نتوانستیم استفاده نماییم ؟ توضیح داد: البته روندی كه در دو سال اخیر در پیش گرفته شده، به تعریف تعرفه های جذابی برای خرید برق تضمینی تجدیدپذیرها منجر گردیده است، این امر سبب تسریع در توسعه احداث نیروگاه های تجدیدپذیر به خصوص نیروگاه های خورشیدی فتولتائیك توسط سرمایه گذاران بخش خصوصی شده و تابحال ظرفیت قابل توجهی از نیروگاه های خورشیدی فتوولتائیك در كشور نصب شده است.
سیستم های فتوولتائیك برای مصارف عمومی و كشاورزی به صورت نیروگاه های مستقل از شبكه سراسری یا سیستم های متصل به شبكه سراسری با ساختار نصب ثابت و یا متحرك در واحدهای كوچك با توان پایین برای تامین انرژی الكتریكی مورد نیاز ماشین حساب های كوچك تا سیستم های بزرگ نیروگاهی، به كار می رود.
ساتكین همینطور تصریح كرد: مرتبط با نیروگاه های بادی به علت محدودیت هایی كه وجود دارد فرایند احداث نیروگاه طولانی تر است زیرا راه اندازی یك نیروگاه بادی به برداشت اطلاعات آمار لحظه ای باد توسط ایستگاه های بادسنجی نیاز دارد كه این داده برداری ها باید حداقل یكسال باشد هر چند استانداردها آن را دو سال سفارش می كنند، همینطور باید در زمین ها و نقاط خاصی كار شود ازاین رو به علت زمان بر بودن و پیچیده بودن كار در زمینه نیروگاه های بادی روند توسعه كندتری داشته اند.
وی اظهار داشت: یكی از بزرگترین مشكلاتی كه اكنون در مسیر توسعه نیروگاه های بادی قرار دارد، بحث فاینانس و مسایل بانكی است كه كار را مشكل كرده است، یعنی اگر كسانی بخواهند در زمینه انرژی بادی یا حتی خورشیدی فعالیت كنند باید بتوانند از بانك ها وام بگیرند كه گرفتن وام در ایران برای كار در حوزه انرژی خیلی سخت است و از آنجائیكه كارمزد بانك ها در این زمینه بسیار بالا و غیر معمول است سرمایه گذاران امكان سرمایه گذاری در این زمینه را كمتر پیدا می كنند.
مدیر كل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی ساتبا اضافه كرد: سرمایه گذاران خارجی هم كه می توانند از بانك های خارجی وام بگیرند یا فاینانس دریافت كنند به دلیل محدودیت های بین المللی بوجود آمده اخیر تا حدودی نگران این مورد هستند كه شاید از نظر بین المللی با مشكلاتی مواجه شوند كه این مسایل هم تا حدودی كار را كند كرده است.
وی تصریح كرد: اما در كل راهبرد و سیاستی كه دولت در پیش گرفته است بطور قطع بزودی منجر به احداث نیروگاه های بادی و خورشیدی در سطح وسیع در كشور می گردد البته اگر مسائل جدیدی پیش نیاید.
ساتكین اظهار داشت: هم اكنون در بخش انرژی بادی بیش از 150 مگاوات نیروگاه به بهره برداری رسیده است كه بزودی با افزایش یك ظرفیت بیش از 64مگاواتی در سیاهپوش (منطقه ای نزدیك سد منجیل) این ظرفیت به بیش از 200 مگاوات خواهد رسید. البته باید اظهار داشت كه میزان تولید برق از این میزان ظرفیت به شرایط طبیعی و وزش باد در منطقه بستگی دارد.
وی اضافه كرد: در برنامه پنجساله ششم توسعه بهره برداری از پنج هزار مگاوات از نیروگاه های تجدیدپذیر پیش بینی شده است كه در ابتدا انرژی بادی در اولویت قرار داشت اما با عنایت به كاهش قیمت تجهیزات سیستم های خورشیدی، به نظر می رسد این سهم باید به انرژی های خورشیدی داده شود.
رییس انجمن انرژی ایران تصریح كرد: در هر صورت هنوز فاصله جدی و قابل توجهی با پنج هزار مگاوات پیش بینی شده در برنامه ششم توسعه داریم.
وی تصریح كرد: اگر كشور بتواند در زمینه دادن وام به سرمایه گذاران بخش خصوصی برای احداث نیروگاه های تجدیدپذیر راهكاری پیدا كند، بانك ها را به دادن تسهیلات ترغیب و مسائل مربوط به قوانین را تسهیل كند كمك بزرگی به این بخش می شود؛ در واقع یكی از پاشنه های آشیل ما در این زمینه بحث بانك و فاینانس است.
مدیر كل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی ساتبا اضافه كرد: دوم اینكه اگر امكانات و منابع مالی كه برای این كار پیش بینی شده به موقع در اختیار ساتبا قرار گیرد كمك بزرگی به توسعه انرژی های تجدید پذیر خواهد شد، همینطور اگر بتوانیم تعاملات بین المللی را افزایش دهیم می توانیم حداقل در خاورمیانه هسته اصلی بازار انرژی های تجدیدپذیر باشیم.
وی تصریح كرد: جهت استفاده بهینه از این پتانسیل سیاست دولت باید شبكه ای باشد یعنی اجزای مختلف درگیر با مبحث باید با هم ارتباط سازنده و هماهنگ داشته باشند، مثلا اگر سازمان منابع طبیعی باید زمین در اختیار قرار دهد یا محیط زیست مجوز لازم را صادر كند باید با هم و با وزارت نیرو هماهنگ باشند و تمام ارگان های مرتبط باید با هم ارتباط شبكه ای داشته باشند و بتوانند برای تسهیل در كار با هماهنگی پیش روند.