در ستاد استهلال چه می گذرد؟
لینك بگیر: هر ساله اول و آخر ماه مبارك رمضان به جهت رؤیت هلال ماه، در ایران غوغا برپا می شود. هر كسی در فضای مجازی عكسی منتشر و ادعا می كند هلال ماه را دیده است. بعضاً هم شنیده می شود كه اعلام رؤیت هلال بیشتر سیاسی است تا فقهی. از طرفی برخی دیگر می گویند نوع اعلام رؤیت هلال صرفاً به سبب مسائل فقهی است و هیچ ارتباطی با سیاست و اختلاف نظرها با كشورهای اسلامی دیگر ندارد.
به گزارش لینك بگیر به نقل از ایسنا، «مردمسالاری آنلاین» در ادامه نوشت: نوك این حملات و انتقادات بیشتر به سمت ستاد استهلال است؛ یعنی دستگاهی كه حجت الاسلام و المسلمین علیرضا موحدنژاد ریاست كمیته علمی آنرا بر عهده دارد.
در گفتگو با رئیس كمیته علمی ستاد استهلال تك تك شبهات موجود را مطرح كردیم. از دیدن ماه با تراز تا بودجه سالانه ستاد و همینطور دلیل اختلاف زمانی رؤیت هلال ماه در ایران با سایر كشورها. از سخنان موحدنژاد چنین استنتاج می شد كه این اختلاف نظرها صرفاً محدود به مردم نیست بلكه ریشه اساسی این مواضع به نگاه متفاوت فقها همچون در مورد ملاك رؤیت باز می گردد. پرداختن به بودجه سالیانه ستاد استهلال، تعداد كارمندان این ستاد، میزان فعالیت سالانه ستاد و همینطور واقعیت جریان حاج آقایی كه با تراز به آسمان نگاه می كند، از مباحث جذاب این گفتگو است:
اخیراً در مورد رؤیت هلال ماه رمضان شبهاتی مطرح گردیده است. بعضی می گویند در ایران سهواً یا حتی عمداً یك روز دیرتر رؤیت هلال ماه رمضان اعلام شده است. حتی این شبهه وجود دارد كه به جهت متقارن نشدن عید فطر با ۱۵ خرداد، رؤیت هلال ماه عمداً با یك روز تأخیر اعلام شده است. نظر شما چیست؟
در كلام اول این سخن را عرض كنم كه عید اساساً همان زمانی است كه در تقویم قید شده است؛ چون كه هلال ماه شوال، هلالی نیست كه مورد بحث و اختلاف نظر میان كارشناسان باشد. ازاین رو عید فطر در همان روز چهارشنبه مورخ ۱۵ خرداد خواهد بود. در این خصوص تردیدی نیست. بنابراین شبهاتی از این قبیل هیچ معنا و مفهومی ندارند. رؤیت هلال ماه شوال آسان است. نظر همه كارشناسان رؤیت هلال، این است كه این هلال در غروب روز سه شنبه ۱۴ خرداد به راحتی دیده خواهد شد. بنابراین اساساً عید فطر هم مطابق با ۱۵ خرداد خواهد بود.
از طرفی گروه های آموزش دیده و مجهز به تجهیزات رصدی مانند دوربین های دوچشمی و تلسكوپ كه با ستاد استهلال در ارتباط بودند، نتوانستند در روز یكشنبه هلال را رؤیت كنند. مجموعاً هوا هم در كل كشور مساعد نبود. هوا یا ابری بود یا غبارآلود. البته در چند منطقه كوچك هم كه هوا صاف بود و جو مشكلی نداشت، نیروهای زبده ما حضور نداشتند. با همه این اوصاف ما حتی یك گزارش در مورد رؤیت هلال دریافت نكردیم. بلا شك اگر گزارشی دریافت می شد ضمن بررسی به مردم اعلام می شد.
اما بعضی از مردم ضمن انتشار مستنداتی اعلام نموده اند كه توانسته اند هلال را مشاهده كنند. در سمت چابهار ظاهراً هلال ماه رمضان به وضوح رؤیت شده است.
ببینید؛ ما از گروه هایی كه هلال را می بینند سوال می نماییم. از اینكه دهانه هلال به كدام سمت بوده و زمینه آسمان چه رنگی داشته و مواردی از این قبیل سوال می شود تا با مقایسه جواب های افرادی كه در كنار هم هلال را دیده اند مشخص شود كه واقعاً هلال را دیده اند یا گرفتار توهم و تخیل شده اند. فراموش نكنیم كسی كه مدام در آسمان دنبال هلال باشد، مشخصاً به صورت ناخواسته شكل هلال را پیش روی خود خواهد دید؛ هر چند كه این هلال فقط یك خیال است نه واقعیت. حتی بعضی از افراد با تجربه هم می گویند گاه گرفتار این توهم شده اند.
اما افراد مدعی، عكس این هلال را منتشر نموده اند.
باید بررسی شود. صرفاً به یك عكس نمی توان استناد كرد. اینكه صاحب عكس چه كسی بوده و در كجا و در چه زمان این عكس را تهیه كرده، مهم می باشد. بعضاً اتفاق افتاده از دو نفری كه مدعی دیدن هلال بوده اند، سوالاتی در مورد خصوصیت های هلالِ رؤیت شده پرسیده ایم. هر كدام یك خصوصیت را برای هلال مورد ادعا مطرح كرده اند. آنچنانكه سخنان این دو فرد كه از قضا كنار هم بوده اند، متناقض بوده است. چنین گزارش هایی قابل قبول نیست. استناد به این عكس هم اینگونه است كه پایه های استناد به آن باید محكم و غیر قابل مناقشه باشد.
موضوع دیگر هلال شب اول رمضان است كه به هلال شب اول شباهت كمی داشت. آنچنانكه به قول مردم بیشتر به هلال شب دوم شبیه بود. از این مورد فیلم هایی تهیه شده است.
من هم هلالی را كه عملاً در شب اول اعلامی (دوشنبه شب) قابل رؤیت بود مشاهده كردم. هلال براحتی دیده می شد. منتها این مورد را باید بدانیم كه هلال های اول ماه، مختلف هستند. بعنوان مثال هلال اول ماه می تواند حدود ۳۰ دقیقه پس از غروب خورشید هم غروب كند. این هلال ها دیدن شان بسیار دشوار است. بعضی می گویند هلالی كه حداقل ۴۰ دقیقه پس از غروب خورشید، غروب كند، با چشم غیر مسلح قابل رؤیت خواهد بود. با این وصف هلال هایی در اوایل ماه وجود دارند كه تا ۹۰ دقیقه پس از غروب خورشید غروب می كنند. این است كه هلال های اول ماه یكسان نیستند. ازاین رو ما هلال های شب اولی داریم كه فرصت برای رؤیت آنها بسیار كوتاه است (مثلاً در حد ۵ دقیقه) و در مقابل هلال های اول ماهی داریم كه پس از غروب خورشید به میزان ۹۰ دقیقه قابل رؤیت باشد.
فقها هم در رساله ها اینگونه نظر دارند كه بلند بودن یا پایین بودن ماه (فاصله داشتن یا نزدیك بودن به افق) دلیل بر این نیست كه این هلال، هلال شب دوم است یا شب اول. اصل بر این است كه هلال رؤیت شود. ملاك "دیده شدن" است. اگر شب قبل دیده نشد و امشب دیده شد. امشب، شب اول ماه است. حال می خواهد هلال بلند و واضح دیده شود یا نزدیك افق باشد و به زحمت دیده شود.
ما در عصری زندگی می نماییم كه دانشمندان عكس سیاه چاله ای را با فاصله هزاران سال نوری ثبت می كنند و به مردم نشان می دهند. آیا این علم توانایی ندارد به ما بگوید هلال ماه امروز قابل رؤیت است یا فردا؟
البته بحث رؤیت هلال، تلفیقی از چند مؤلفه است. یك مبحث در مورد مشخصات نجومی ماه است كه در این مورد ما هیچ مشكلی نداریم و از نرم افزارهای روز استفاده می نماییم. ستاد استهلال از آخرین دستاوردهای علمی در حوزه علم نجوم بهره می برد. بحث دیگر به وضعیت جو باز می گیرد. بالاخره قصد این است كه هلال دیده شود. برای دیدن ماه باید جو مناسبی داشته باشیم. مشخصاً جو غبارآلود و ابری در دیده نشدن هلال ماه مؤثر خواهد بود. مطلب دیگر توانایی چشم در رؤیت ماه است. ما تفاوت های توانایی چشم افراد در رصد ماه را به كرات دیده ایم. شخصاً اتفاق افتاده كه هلال را در دوربین دوچشمی (شكاری) مشاهده كرده ام، اما دوست من كه از قضا آدم زبده ای در علم نجوم بود، این هلال را نمی دید. پس از نیم ساعت ایشان توانست هلال را ببیند. توانایی چشم هم شرط است.
البته بعضاً انتقاد می شود كه پدیده خورشیدگرفتگی پیشبینی می شود و نهایتاً رخ می دهد، اما ما نمی توانیم ماه را رؤیت كنیم! اینجا بحث رؤیت ماه است كه آیا با چشم و ضمن جو مناسب می توان ماه را دید یا خیر؟ بحث این نیست كه اتفاقی خارج از جو رخ می دهد. شاید خارج از جو بتوان هلال را دید. اما بحث اساسی این است كه ما بر روی زمین می توانیم این هلال را رؤیت نماییم یا خیر؟ امكان دارد به واسطه غبار یا ابر، این هلال برای ما قابل رؤیت نباشد. ازاین رو توان چشم و مسائل جوی هم در این خصوص مطرح است. مبحث پیچیدگی های خاص خویش را دارد.
پس چرا كشورهای دیگر می توانند هلال را ببینند؟
كشورهای دیگر با ما اختلاف افق دارند. امكان دارد ما هلال را نتوانیم ببینیم؛ اما در كشور دیگر این هلال دیده شود. این به جهت اختلاف افق است. هلال امكان دارد در كشوری از افق دور باشد و برای ما نزدیك باشد. پس از چند ساعت كه می گذرد امكان دارد هلال كه ضخیم تر هم شده، برای ما هم قابل رؤیت باشد. جالب است كه گاه هلالی امكان دارد در استرالیا دیده شود و بعد از پنج ساعت همان هلال را ما نتوانیم در ایران ببینیم.
البته در مواردی هم بحث توهم مطرح می شود. امكان دارد فردی ادعا كند كه هلال را دیده است. در خیلی از كشورهای اسلامی صرفاً به سخن و ادعای همین فرد اكتفا می شود و اعلام می كنند كه هلال رؤیت شده است. در ایران چنین روشی وجود ندارد و گزارش هایی از این دست را قبول نمی نماییم. ما از افرادی كه هلال را دیده اند سوال می نماییم. بر مبنای جواب آنها تصمیم می گیریم. می خواهم بگویم كه سخن آنها را كاملاً می سنجیم. همین كار ساده در بسیاری از كشورهای اسلامی صورت نمی گیرد. به صرف گزارش یك فرد كه راستگو بودن او عیان است، اكتفا می كنند كه ماه را دیده اند. متأسفانه این كارها در خیلی از كشورهای اسلامی صورت می گیرد. این روال یك روال غالب در كشورهای اسلامی است. هر چند كه در بعضی دیگر از كشورهای اسلامی دقت به خرج می دهند.
با این وجود ما هم در رؤیت ماه مرتكب اشتباهاتی شده ایم.
به هر حال با دقت در بررسی ها احتمال این اشتباهات بسیار پایین می آید. وقتی كار را به كسانی بسپاریم كه تجربه خوبی دارند، آنها بهتر می توانند این مورد را به سرانجام برسانند. در ستاد استهلال این كار صورت می گیرد و تلاش می شود تخیل ها از واقعیت ها جدا شوند.
در زمینه علم نجوم سایت های مختلفی فعالیت دارند. در ایران هم یك سایت معتبر فعالیت دارد كه از قضا قسمت "فاز ماه" در آن فیلتر است. بر مبنای دیتاهای این سایت، هلال ماه روز یكشنبه در ایران رؤیت شده است. البته عكس هلال، بسیار باریك است. خیلی از اپلیكیشن ها هم همین روند را منعكس كرده اند. مردم هم می پرسند چرا ما باید یك روز دیرتر رمضان را اعلام نماییم. در این خصوص چه نظری دارید؟
سایت ها و نرم افزارهایی وجود دارند كه شكل هلال را فارغ از اینكه شما دقیقاً در افق خود چگونه آنرا می توانید ببینید نشان می دهند. همانطور كه شما هم اشاره داشتید هلال بسیار باریك بوده است. حال هلال به این ضعیفی را از سطح زمین چگونه می توان دید؟ این ها مواردی است كه باید لحاظ كرد. من تعجب می كنم كه برخی چگونه حكم می كنند كه هلال به این باریكی دیده شده است آن هم با چشم مسلح.
یعنی چنین گزارشی نمی تواند ملاك برای رؤیت هلال باشد؟
ببینید؛ در اینجا ملاك صرفاً رؤیت است. در روایات متعدد، ملاك، دیدنِ هلال قید شده است. اینكه ما خارج از جو، ماه را ببینیم جای بحث است. یكی از دوستان می گفت اگر مقرر است خارج جو برویم و ماه را رصد نماییم، پس به آنسوی ماه كه روشن است برویم! نصف ماه همیشه روشن است. درست مثل زمین. آنچه كه در روایات آمده بعنوان نظر شرعی، رؤیت هلال از سطح زمین است. برخی از مراجع هم در مورد رؤیت ماه با هواپیما اعلام نظر كرده اند كه رؤیت با هواپیما ملاك نیست. البته برخی این ملاك را پذیرفته اند. این بحثی فقهی است. ملاك رؤیت، بسیار مهم می باشد. اینكه تصویر ماه را با یك نرم افزار به تصویر بكشیم، با اینكه روی زمین به دنبال یافتن ماه باشیم متفاوت می باشد. به تعبیری بر مبنای فازی كه ماه دارد، تصویری از ماه، به وسیله نرم افزار رسم می شود. اما این بدان معنا نیست كه بتوان با همین وضعیت ماه را روی زمین رؤیت كرد.
بحث این است آن فاز هلالی كه با نرم افزار تعیین شده، از جانب بعضی از مردم ایران و سایر كشورها هم مشاهده شده است.
ما حدود ۱۱۰ گروه استهلال داریم كه به آنها اطمینان داریم. این گروه ها آموزش های لازم را هم دیده اند. آنها به ما گفته اند ماه رؤیت نشده است. حال چگونه باید به حرف دیگر كشورها اعتماد نماییم و حرف گروه های آموزش دیده خویش را كنار بگذاریم؟ ارزیابی آنها از رؤیت هلال برای ما جای سوال است. ما بارها دیده ایم كه این كشورها خلاف واقع اعلام رؤیت كرده اند. نمونه واضح آن حدود ۵ سال پیش بود كه ادعا شد هلال ذی الحجه رؤیت شده است. بنابراین حج را بر مبنای آن انجام دادند. در حالیكه هنوز ماه به مقارنه نرسیده بود یعنی ماه به شرق خورشید نیامده بود تا هلال ماه جدید دیده شود. ولی دیدیم كه اعلام شده بود كه هلال ذی الحجه رؤیت شده است. منجمین مسلمان به این قضیه اعتراض كردند. ولی آنها همین رؤیت را ملاك گرفتند و حج را انجام دادند. وقتی در كشوری كه تا این حد شاهد اشتباه در اعلام رؤیت هلال هستیم، آیا باید آنها را ملاك بگیریم؟ مشخصاً این كار را نمی نماییم. علمایی كه در آنجا تصمیم گیرنده هستند به نحوی زیركانه، با دقت و با توجه ویژه مبحث را بررسی نمی كنند. آنها صرفاً به قول چند شاهد اكتفا می كنند.
پس شما معتقد هستید كه در ایران بر خلاف كشورهای دیگر دقت بیشتری برای رؤیت هلال وجود دارد و فقها به صورت كاملاً جدی پیگیر رؤیت هلال هستند. بنابراین نیازی به تبعیت از كشورها و افراد دیگر نیست.
البته در اینجا یك بحث فقهی هم وجود دارد. فرض نماییم در تركیه یا لبنان افرادی داشته باشیم كه به داوری آنها مطمئنیم. حال اگر آنها در لبنان یا تركیه هلال را دیدند، سوال این است كه آیا این هلال اول ماه برای ایران هم ثابت می شود؟ بعضی از فقها می گویند بله؛ رؤیت در دور دست هم برای ما قابل قبول است. ولی نیمی از فقها و حتی اكثریت فقها معتقدند كه هلال را در جایی كه ساكن هستید باید رؤیت كنید. رؤیت هلال در سایر سرزمین ها ملاك برای سرزمین های دیگر نمی گردد.
در اینصورت تكلیف "لیله القدر" چه می شود؟ ما یك "شب قدر" داریم. شب قدر تركیه، شب قدر لبنان، شب قدر ایران و … نداریم.
در این صورت امكان دارد لیله القدرهای مختلفی ایجاد شود. وقتی قرار شد هر كسی خودش هلال را رؤیت كند، نهایتاً طی دو روز و شاید گاه تا سه روز اختلاف در اول ماه حاصل شود. وقتی از فقها این سوال را می پرسیم، آنها در پاسخ می گویند كه این مشكلی نیست. این شب (شب قدر) تابع عنوان است. فردی در فلان كشور شب ۲۳ را احیا كرده است. از نظر این فقها او شب قدر را درك كرده است و ایرادی بر او وارد نیست. همین كفایت می كند. بعضی از فقها هم مخالف هستند و می گویند شب قدر صرفاً یك شب است. شب های قدر مختلف نداریم.
آیا نگاه اول فقها سبب اختلاف نمی شود؟ چرا عموم مسلمانان جهت حفظ وحدت یك روز را با هم روزه نمی گیرند و یك روز را با هم عید اعلام نمی كنند؟
مشكل اصلی به فتوا باز می گردد. همین اختلاف نظری كه نزد فقهای شیعه است، همین نظر هم در اهل سنت وجود دارد. اینجا یك اختلاف فتوایی وجود هست. اگر این اختلاف فتوا حل و فصل شود، می توان به آن سمت رفت. ضمن رفع این مشكل می توان با تمسك به محاسبات نجومی، افرادی از كشورهای مختلف را به نقطه ای كه امكان رؤیت ماه برای نخستین لحظات در آن زیاد است اعزام كرد. البته هر چند سال یك مرتبه كشورهای مسلمان همایشی دارند. این بحث هم ذیل عنوان "یكسان سازی تقویم قمری" در این همایش دنبال می شود تا برای حل این مورد چاره ای بیابند. برای حل این مورد باید بر این بخش تمركز داشت. بخش های فقهی اگر حل و فصل شوند، مباحث نجومی آن چندان مشكل ساز نیست.
در لابه لای این مباحث، یك عكس، بسیار جلب توجه كرد. عكس حاج آقایی كه با تراز به آسمان نگاه می كرد را مطمئناً دیده اید. توضیحی در مورد عكس می دهید؟
آن عكس مربوط به آقای مقدس زاده است كه از رصدگران خوب ستاد هستند. ایشان فردی فعالند. در این عكس، قضیه این نیست كه آقای مقدس زاده با تزار به دنبال رؤیت ماه باشد! اینكه معنایی ندارد. استفاده از تراز مقدمه ای برای دیدن ماه است. ما حالا نرم افزارهای زیادی در دسترس داریم كه عموم افراد به آن دسترسی دارند كه با دقت خوبی، محل خورشید و ماه را لحظه ای نشان می دهند. این نرم افزارها ارتفاع ماه از افق و سمت آن را هم به ما نشان می دهند. همینطور به ما نشان می دهند كه ارتفاع ماه در فلان ساعت، مثلاً ۶ درجه است. حال ما می خواهیم محل ۶ درجه ای كه ماه در آن قرار دارد را بیابیم. باید ترازی در اختیار داشته باشیم كه بدانیم خط تراز یا به اصطلاح ارتفاع صفر كجاست و استفاده از تراز راهی ساده برای این كار است. این راه خوب و نسبتاً دقیقی است.
در این رابطه باید چشم را در امتداد قسمت بالای تراز قرار دهیم، بعد به افقی كه روبروی ما وجود دارد نگاه نماییم. البته یك نفر هم باید حضور داشته باشد كه حباب تراز را بررسی كند تا این حباب بین دو خط تراز باشد.
اما در این عكس صرفاً یك نفر حضور داشت. كسی كنار آقای مقدس زاده نبود.
اتفاقاً آقای مقدس زاده در واكنش به این مورد گفته بودند عكسی كه گرفته شده است ناقص است؛ چون كه كسی دیگر هم باید باشد تا وضعیت حباب تراز را گزارش دهد. در واقع عكس كامل نبود. به هر حال این روش بعنوان یك روش ساده آموزش داده می شود.
این روش آیا اسم معینی هم دارد؟
می توان به آن "یافتن خط تراز" گفت یا "یافتن خط افق." این روش صرفاً روشی ساده است كه در آن تراز برای سنجش موقعیت ماه مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از تراز نزد نقشه بردارها هم معمول است. این مورد پیچیده ای نیست. در آموزش ها این روش را كاملاً توضیح می دهیم. برخی كه چنین كارهایی را انجام نداده اند، حین مواجهه با آن تعجب می كنند. در واكنش به این مورد فردی نوشته بود كه من شغلم بنایی است و سال ها با تزار كار می كنم، نمی دانم چگونه می توان با تراز ماه را دید! این افراد به هر حال كار نجومی انجام نداده اند و نمی دانند تراز در آنجا چه كاربردی دارد. اما وقتی یك نقشه بردار این جریان را می بیند متوجه مبحث می شود.
از فعالیت ستاد استهلال بپرسیم. آیا ستاد در ماه های دیگر هم فعالیت دارد؟
بله؛ ستاد استهلال در واقع در همه ماه ها مشغول استهلال است. در هر ماه، برای رؤیت ماه قمری استهلال صورت می گیرد. منتها تعداد گروه ها كمتر است. از طرفی افراد به صورت داوطلبانه وارد می شوند. اینگونه نیست كه شغل فردی رؤیت هلال باشد. جوانان به صورت داوطلبانه تصمیم می گیرند كه پیگیر این جریان شوند. البته امكاناتی در حد وسیله نقلیه در اختیارشان قرار می گیرد. با استانداری یا فرمانداری هماهنگ می كنند و چند ساعتی خودرویی را در اختیار می گیرند. این رصد در همه ماه ها جریان دارد و گزارش آن تنظیم می شود و به دفاتر ائمه جمعه هم ارسال می شود. در سایت مقام معظم رهبری (لیدر) و در بخش مربوط به استهلال این نتایج و گزارشات قید شده است.
تعداد گروه ها چه میزان است؟
گروه هایی كه هلال ماه رمضان را رصد می كنند حدوداً ۱۱۰ گروه هستند. اما در ماه های دیگر، حدود ۵۰ تا ۸۰ گروه كار رصد را انجام می دهند. مردم امكان دارد خبر نداشته باشند كه همه ماه ها استهلال انجام می شود.
از میزان بودجه سالانه ستاد اخبار متفاوتی منعكس می شود. بودجه سالیانه ستاد چه میزان است؟
در مورد بودجه سالانه ستاد رقم های عجیبی قید می شود. در جایی نوشته بودند كه بودجه ستاد ۱۴ میلیارد تومان است. جالب این است كه مستندی در قبال این خبر ندارند. معلوم نیست از كجا این خبر را دریافت كرده اند. در حدی كه من اطلاع دارم، بودجه ستاد حدوداً یك صدم مبلغ مذكور یعنی چیزی حدود ۱۴۰ میلیون تومان در سال است؛ هزینه ای هم كه در ستاد انجام می شود بیشتر در مورد بحث بیمه شدن افراد است كه مبادا حین انجام كار برای آنها مشكلی پیش آید. البته سالانه هدیه ای هم برای افراد در نظر گرفته می شود كه آنهم به صورت متوالی پرداخت نشده است. این هدیه حدوداً ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار تومان است. این مبلغ نهایتاً برای مدیری كه زمان بیشتری را صرف كرده، شاید در سال به ۳۰۰ هزار تومان برسد.
آیا ستاد استهلال نیروی ثابت و رسمی هم دارد؟
خیر؛ به هیچ وجه نیروی رسمی و ثابت ندارد. نهایتاً یك یا دو نفر كه ضمن فعالیت های دیگر در دفتر آقا به كار استهلال هم مشغولند. ازاین رو در كل ایران ما حتی یك نفر را نداریم كه بگوید من كارمند ستاد استهلال هستم و از آنجا ماهیانه حقوق می گیرم.
منبع: لینك بگیر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب